Kleszcze to niewielkie, ale niezwykle groźne pasożyty, które mogą przynieść poważne zagrożenia dla zdrowia. W Polsce około 10-15% z nich przenosi patogeny odpowiedzialne za takie choroby jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu. Co gorsza, ryzyko zakażenia wzrasta z każdą godziną, którą kleszcz spędza przyczepiony do naszej skóry. W 2022 roku prawie 95 tysięcy Polaków doświadczyło konsekwencji ukąszeń, co stanowi alarmujący sygnał o rosnącej liczbie przypadków chorób odkleszczowych. Jak rozpoznać objawy tych schorzeń i jakie kroki podjąć, aby się przed nimi chronić?
Kleszcze i choroby przenoszone przez te pasożyty: objawy i ryzyko
Kleszcze są nosicielami poważnych chorób, które zbiorczo nazywamy chorobami odkleszczowymi. Wśród nich prym wiodą borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), ale warto pamiętać też o anaplazmozie czy babeszjozie.
Ryzyko zachorowania jest realne – Szacuje się, że w Polsce około 10-15% kleszczy przenosi groźne patogeny. Prawdopodobieństwo zakażenia znacząco wzrasta, jeśli kleszcz pozostanie wbity w skórę dłużej niż 24 godziny.
Problem jest powszechny; skala zachorowań rośnie. Tylko w 2022 roku odnotowano w Polsce blisko 95 tysięcy przypadków chorób odkleszczowych. Zdecydowana większość z nich, bo aż 99%, to właśnie borelioza.
Dlatego tak ważna jest znajomość objawów – pozwala ona szybko rozpoznać ewentualne zakażenie i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Jak ukąszenie kleszcza prowadzi do chorób: borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu
Kleszcz, choć niewielki, potrafi wprowadzić do naszego organizmu zarazki, które bywają przyczyną poważnych schorzeń. Najczęściej spotykane to borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).
Borelioza, powodowana przez bakterie zwane krętkami Borrelia. U sporej części zakażonych (około 30-50%) we wczesnej fazie pojawia się charakterystyczny wędrujący rumień. Warto wiedzieć, że choroba ta rozwija się w trzech etapach.
Kolejne zagrożenie to kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), wywoływane przez wirusa. Początkowe objawy łatwo pomylić ze zwykłą grypą – gorączka, bóle mięśni. Niestety, KZM może mieć znacznie poważniejszy przebieg i często wymaga hospitalizacji.
Skalę problemu pokazują liczby: tylko w 2022 roku w Polsce odnotowano ponad 500 przypadków KZM, a co gorsza, aż 80% pacjentów wymagało leczenia w szpitalu.
Krótko mówiąc, kontakt z kleszczem to realne ryzyko dla naszego zdrowia. Dlatego tak ważne jest, by pamiętać o profilaktyce i zachować czujność.
Jakie są objawy chorób odkleszczowych, które powinny nas zaniepokoić?
Po ukąszeniu kleszcza warto zwrócić uwagę na kilka niepokojących sygnałów. Należą do nich przede wszystkim rumień wędrujący oraz symptomy przypominające grypę.
Charakterystycznym sygnałem, pojawiającym się u około 40-50% zakażonych boreliozą, jest rumień wędrujący. Rozpoznasz go po:
- zaczerwienieniu skóry o średnicy ponad 5 cm,
- często przybieraniu kształtu pierścienia,
- zazwyczaj braku bólu.
Poza rumieniem, mogą wystąpić typowe symptomy przypominające grypę, takie jak gorączka czy bóle mięśni i stawów. Dolegliwości te pojawiają się zazwyczaj od tygodnia do sześciu tygodni po ukąszeniu i powinny skłonić do czujności, sygnalizując potencjalne zakażenie chorobą przenoszoną przez kleszcze.
Warto jednak pamiętać, że kleszcze przenoszą też inne patogeny, wywołujące różnorodne objawy:
- babeszjoza często objawia się gorączką, dreszczami i potami,
- tularemii towarzyszy gorączka oraz charakterystyczne wrzody,
- anaplazmoza granulocytarna wywołuje wysoką gorączkę, ale w jej przebiegu dominują bóle głowy i mięśni.
Jak przebiega diagnostyka chorób odkleszczowych i jak rozpoznać zakażenie?
Aby zdiagnozować choroby przenoszone przez kleszcze, zazwyczaj potrzebne są badania laboratoryjne. Czasem, jeśli to możliwe, analizuje się samego kleszcza, sprawdzając, czy zawiera bakterie Borrelia. Gdy po ukąszeniu pojawią się niepokojące objawy, lekarz zleci badania krwi. Do wykrywania boreliozy służą specyficzne testy serologiczne, takie jak ELISA i Western blot. Badania te szukają w organizmie przeciwciał, które nasz układ odpornościowy wytwarza w odpowiedzi na zakażenie.
Warto pamiętać, że wczesne wykrycie boreliozy znacząco zwiększa szanse na jej pełne wyleczenie, a leczenie, polegające na przyjmowaniu antybiotyków, trwa zwykle od dwóch do czterech tygodni.
Charakterystycznym sygnałem zakażenia, który wymaga natychmiastowej reakcji i rozpoczęcia antybiotykoterapii, jest pojawienie się rumienia wędrującego.
Inne choroby odkleszczowe, jak anaplazmoza czy babeszjoza, diagnozuje się nieco inaczej – anaplazmozę na podstawie zmian w granulocytach krwi, a babeszjozę oglądając krew pod mikroskopem lub wykonując test PCR.
Ostateczne rozpoznanie zawsze opiera się na połączeniu objawów pacjenta z wynikami wszystkich wykonanych badań.
Jakie są metody leczenia chorób odkleszczowych: leki i profilaktyka?
Terapia schorzeń przenoszonych przez kleszcze bywa zróżnicowana.
Kiedy diagnozujemy boreliozę, stosujemy antybiotyki, które skutecznie zwalczają odpowiedzialne za nią bakterie Borrelia. Taka kuracja zazwyczaj trwa kilka tygodni. Zupełnie inaczej podchodzi się do kleszczowego zapalenia mózgu (KZM), będącego infekcją wirusową. W tym przypadku leczenie koncentruje się na łagodzeniu objawów – podaje się środki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne, a niekiedy konieczne jest dożylne uzupełnianie elektrolitów.
Kluczową rolę odgrywa jednak zapobieganie tym chorobom. Planując czas na łonie natury, zwłaszcza w miejscach o dużym zagęszczeniu kleszczy, warto odpowiednio się zabezpieczyć:
- zakrywać ciało długimi rękawami, spodniami i pełnymi butami,
- pamiętać o użyciu skutecznych preparatów odstraszających te pajęczaki,
- po powrocie do domu nie zapomnieć o dokładnym sprawdzeniu skóry całego ciała – im szybciej zauważysz i prawidłowo usuniesz pasożyta, tym mniejsze ryzyko zakażenia boreliozą,
- dodatkowo, przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu można się zaszczepić, co stanowi bardzo dobrą ochronę przed tym konkretnym wirusem.
Materiał przygotowany dzięki wsparciu kleszcze choroba objawy.